Wat is de normale arbeidsduur?

Onder arbeidsduur verstaan we de tijd waarin je medewerker voor jou als werkgever ter beschikking staat. De arbeidsduur mag maximaal acht uur per dag zijn en veertig uur per week (gemiddeld 38 uur per week op jaarbasis), al kan de sector en/of je onderneming hiervan afwijken in een cao. In dit dossier verdiepen we ons verder in de wetgeving rond arbeidsduur en zijn uitzonderingen.

Wanneer mag er niet gewerkt worden?

De arbeidswet formuleert een aantal verbodsbepalingen waar je je aan hoort te houden:

• het verbod om de normale grenzen van de arbeidsduur te overschrijden;
• het verbod om je medewerkers buiten hun uurrooster tewerk te stellen;
• het verbod om je medewerkers op zondag tewerk te stellen;
• het verbod om je medewerkers op feestdagen te laten werken;
• het verbod op nachtarbeid.

Let wel, er bestaan uitzonderingen op deze verbodsbepalingen. Laat je op voorhand goed informeren als je je wilt beroepen op een uitzondering.

Afwijkingen op de normale arbeidsuren

Het is mogelijk om structurele afwijkingen op te nemen in je arbeidsreglement. Voor de volgende afwijkingen op de arbeidsduur is het niet noodzakelijk om een extra toelating te vragen:

• Afwijkingen omwille van werkzaamheden die niet onderbroken mogen worden. Let wel, de arbeidsduur mag niet meer dan twaalf uur bedragen en 56 uur per week;
• Je kan je werknemers tot 9 uur per dag laten werken wanneer je per week een halve, een hele of meer dan een rustdag voorziet;
• Je kan je werknemer tot 10 uur per dag laten werken wanneer hij niet elke dag naar zijn woon- of verblijfplaats kan terugkeren wegens de grote afstand tot de plaats van tewerkstelling;
• Je kan je werknemers tot 9 uur per dag en 45 uur per week laten werken wanneer er gebruik gemaakt wordt van kleine flexibiliteit. Naast de normale uurroosters bestaan er piek- en dalroosters voor drukke en kalmere periodes. Er mag wel maar 2 uur afgeweken worden van het normale dagrooster en 5 uur van het normale weekrooster;
• Bij andere afwijkingen, zoals ploegenarbeid of bij het opmaken van inventarissen en balansen, mag de arbeidsduur niet meer dan elf uur per dag of vijftig uur per week bedragen.

Voor sommige afwijkingen op de normale arbeidsduur heb je een toestemming nodig via koninklijk besluit of via de vakbondsafvaardiging in je bedrijf. Wanneer je je beroept op een van de volgende afwijkingen geldt dat de maximale arbeidsduur elf uur per dag en vijftig uur per week bedraagt:

• Afwijkingen bij voorbereidend werk of nawerk (via KB);
• Vervoer, laden en lossen (via KB);
• Wanneer je werkt met verwerkte stoffen die zeer snel kunnen ontaarden (via KB);
• Voor categorieën van ondernemingen waar de normale grenzen niet kunnen worden toegepast (via KB)
• Afwijkingen bij een buitengewone vermeerdering van werk (via vakbondsafvaardiging en Inspectie Toezicht op de Sociale Wetten en ook aanplakking van verhoogde rooster minimum 24 uur voorafgaand);
• Afwijkingen omwille van een onvoorziene gebeurtenis (via vakbondsafvaardiging);

Voor andere afwijkingen op de normale arbeidsduur volstaat het om een kennisgeving te doen aan de Inspectie Toezicht Sociale Wetten binnen 3 arbeidsdagen. Het gaat hier om prestaties in het kader van een dreigend of een gebeurd ongeval of dringende arbeid aan machines of materieel.

Tot slot is er nog de mogelijkheid om je werknemers vrijwillige overuren te laten presteren. Hiervoor heb je enkel het schriftelijk akkoord nodig van je werknemer. Dit akkoord is telkens geldig voor een hernieuwbare periode van 6 maanden. Dit kan tot 11 uur per dag en 50 uur per week.

Inhaalrust en overloon

Maak je gebruik van een structurele afwijking, dan verschuif je de normale arbeidsduurgrenzen, zonder dat er overloon of inhaalrust verschuldigd is.

Wil je daarboven nog overuren laten presteren, dan kan dat via de andere afwijkingen. In dat geval is er doorgaans wel recht op overloon en inhaalrust. Zo wordt de normale wekelijkse arbeidsduur in de referentieperiode gerespecteerd. Doorgaans is de referentieperiode één trimester. Via KB, cao of arbeidsreglement kan dit worden opgetrokken naar een jaar.

In geval van vrijwillige overuren is er desgevallend wel recht op overloon, maar is er geen inhaalrust verschuldigd.

Glijdende uurroosters

Wil je je werknemers meer flexibiliteit gunnen, dan kan je een systeem van glijdende uurroosters invoeren. Via glijdende uurroosters hebben je werknemers de mogelijkheid om zelf het begin en het einde van hun arbeidsdag te bepalen binnen de grenzen die jij voorziet. De glijdende werktijden kan je invoeren in je bedrijf via een cao of het arbeidsreglement.

Recht op pauze

Wanneer je medewerker meer dan zes uur op een dag werkt, heeft hij recht op een pauze. De duur en de regels van deze pauze is vastgelegd in je cao of een sectorale cao. Heb je geen cao en heeft de sector geen cao voorzien? Dan heeft je medewerker na zes uur recht op een pauze van een kwartier.

Arbeidsonderbrekingen

Elke medewerker heeft tussen twee dagelijkse arbeidsprestaties door recht op een arbeidsonderbreking van minimaal elf uur. Afwijkingen op deze onderbrekingen zijn toegestaan in de volgende situaties:

• In geval van  arbeid die moet verricht worden in het kader van een (dreigend) ongeval of dringende arbeid aan machines of materieel;
• In geval van werkzaamheden die gekenmerkt worden door opgesplitste werkperiodes;
• In geval van ploegenwissel of arbeid in opeenvolgende ploegen.