Tuchtprocedure voor lokale mandatarissen: een korte introductie

Het tuchtrecht bij lokale mandatarissen als burgemeesters of schepenen beheerst de laatste dagen de media. Maar hoe verloopt de tuchtprocedure tegen een lokale mandataris? We lichten de belangrijkste principes toe.

Start van de procedure: een tuchtonderzoek door de provinciegouverneur

De tuchtprocedure tegen een burgemeester, schepen, voorzitter van de gemeenteraad en het vast bureau, lid van het vast bureau, voorzitter van het bijzonder comité voor de sociale dienst, districtsburgemeesters en -schepenen en gedeputeerden is beschreven in het Besluit van de Vlaamse Regering van 6 juli 2018 houdende het statuut van de lokale mandataris. Voor de leden van de raad voor maatschappelijk welzijn bepaalt de wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn daarnaast een bijzondere procedure, die niet verder in dit bericht wordt besproken. Er bestaat geen tuchtprocedure voor gemeenteraadsleden.

Als de Vlaamse Regering kennis krijgt van mogelijk wangedrag of grove nalatigheid door een lokale mandataris, kan ze een tuchtonderzoek starten. De aanleiding hiervoor kan een interne, of externe melding zijn. Het intern meldkanaal wordt door het lokaal bestuur zelf vastgelegd; het extern meldpunt voor lokale besturen is Audit Vlaanderen. De melding kan uitgaan van een personeelslid van het lokaal bestuur, maar evengoed van een derde (bijvoorbeeld een sollicitant of een leverancier). Voor meer informatie over de klokkenluidersregeling en de visienota van de Vlaamse Regering, verwijzen we graag naar ons eerder bericht.

De Vlaamse Regering geeft dan de provinciegouverneur de opdracht om een tuchtonderzoek te voeren en een tuchtdossier samen te stellen. De gouverneur kan hierbij bijvoorbeeld de betrokken mandataris of andere personen horen over de gemelde feiten. Tot slot maakt de tuchtonderzoeker een verslag op. Hierin geeft hij advies over het gevolg dat volgens hem aan de feiten moet worden gegeven. Beveelt hij aan om een tuchtstraf op te leggen, dan formuleert hij ook een voorstel van sanctie.

De hoorzitting: rechten van de mandataris

Is het tuchtonderzoek door de provinciegouverneur afgerond, dan heeft de Vlaamse Regering drie maanden de tijd om de mandataris op te roepen voor een hoorzitting. Gebeurt dit niet, dan wordt de procedure stopgezet en kunnen er geen tuchtstraffen meer worden opgelegd voor de feiten. 

De oproeping gebeurt met een aangetekende brief, minstens 21 dagen voor de hoorzitting. De mandataris heeft hierbij verschillende rechten. Zo mag hij het tuchtdossier inkijken en zich laten bijstaan door een verdediger naar keuze. Hij heeft ook het recht om getuigen op te roepen en een schriftelijk verweer in te dienen.  

Verloop van de hoorzitting en beslissing

De hoorzitting zelf vindt plaats achter gesloten deuren. De zitting wordt geleid door de Vlaamse Regering of door personeelsleden van het Agentschap Binnenlands Bestuur die zij heeft aangewezen.  Van de hoorzitting wordt een verslag (proces-verbaal) opgemaakt. 

De Vlaamse Regering moet haar definitieve beslissing nemen binnen drie maanden na ondertekening van het proces-verbaal. De beslissing wordt met een aangetekende brief verstuurd naar de betrokken mandataris, of overhandigd tegen ontvangstbewijs.

De sanctie: schorsing of afzetting

Beslist de Vlaamse Regering een sanctie op te leggen, dan heeft zij de keuze tussen twee tuchtstraffen: de schorsing of de afzetting. Er kan dus geen sprake zijn van blaam, inhouding van salaris of andere tuchtstraffen die tot de mogelijkheden behoren bij personeelsleden. Weigert de lokale mandataris zich neer te leggen bij de tuchtstraf, dan kan de mandataris tot slot in hoger beroep gaan tegen de beslissing bij de Raad Van State.  

_^Bronnen:

• _{^{Wet van 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, BS 5 augustus 1976}}
• _{^{Decreet van 22 december 2017 over het lokaal bestuur, BS 15 februari 2018}}
• _{^{Besluit van de Vlaamse Regering van 6 juli 2018 houdende het statuut van de lokale mandataris, BS 19 september 2018}}