Zorgeloos klinken: juridische tips voor eindejaarsfeesten

De eindejaarsperiode op het werk, dat is gezelligheid troef. Kerstdrinks, nieuwjaarsrecepties, een teambuilding met glühwein: die momenten zorgen voor verbinding na een druk jaar.

Toch hangt aan die gezellige sfeer ook een juridisch staartje. Hoe ga je om met alcohol op bedrijfsfeestjes, zeker als medewerkers daarna nog naar huis moeten rijden? Wanneer spreken we van een arbeidsongeval? Hier bundelen we de juridische kernregels, zodat je als werkgever, met een gerust hart, activiteiten kan organiseren zonder onaangename verrassingen achteraf.

Alcohol op bedrijfsfeestjes

Kerst- en nieuwjaarsfeesten gaan vaak gepaard met een glas cava, wijn of bier. Alcohol aanbieden moet passen binnen een duidelijk alcohol- en drugbeleid dat je als werkgever verplicht bent te voeren op basis van cao nr. 100. Dat beleid hoort geen dode letter te zijn. Het bevat minstens een intentieverklaring over hoe je met alcohol en drugs op het werk wil omgaan. Het maakt deel uit van het arbeidsreglement en kan verder worden uitgewerkt met concrete afspraken, procedures en sensibiliseringsacties.

In de praktijk betekent dit dat je best helder communiceert of en in welke mate alcohol wordt aangeboden op bedrijfsfeestjes. Bied alcoholvrije alternatieven aan en voorzie mogelijkheden tot veilige mobiliteit. Een vaak onderschatte fase is de terugkeer naar huis na een geslaagd feest. Net daar duiken de grootste risico's op, zeker als er alcohol werd geschonken. Je kunt medewerkers bijvoorbeeld op voorhand sensibiliseren over de gevaren van rijden onder invloed en hen uitnodigen om alternatieven te kiezen. Sommige werkgevers voorzien collectief vervoer, zoals een bus of minibus die medewerkers naar een centraal punt brengt.

Het gaat niet alleen om juridische voorzichtigheid, maar ook om welzijn en een voorbeeldfunctie. Als werkgever toon je dat je oog hebt voor de gezondheid en veiligheid van je medewerkers, ook als er gevierd wordt.

Een ongeval. Wat nu?

Een arbeidsongeval vereist in de Belgische context drie klassieke elementen: een plotselinge gebeurtenis, een lichamelijk letsel én een verband met de uitvoering van de arbeidsovereenkomst of de normale weg van en naar het werk.

Bij een officieel personeelsfeest, een eindejaarsdrink op kantoor of een uitstap die de werkgever organiseert, wordt een ongeval als arbeidsongeval beschouwd, op voorwaarde dat de activiteit onder de arbeidsovereenkomst valt. Dat kan dus ook buiten de werkuren of buiten de bedrijfsgebouwen zijn, bijvoorbeeld wanneer een medewerker uitglijdt op een nat terras tijdens de nieuwjaarsreceptie of zich bezeert tijdens een ludieke teambuildingsproef. Zelfs ongeacht of de aanwezigheid op het feest nadrukkelijk gewenst was dan wel eerder vrijblijvend.
Ook ongevallen op het normale traject van en naar zo'n activiteit vallen vaak onder de arbeidsongevallenregeling, zolang er geen ongebruikelijke omweg werd gemaakt of sprake is van een persoonlijke onderbreking. Enkel wanneer de werknemer het ongeval met opzet veroorzaakt, vervalt het recht op een vergoeding.

Opgelet, deze regels gelden dus enkel voor activiteiten die door de werkgever worden georganiseerd of officieel worden ondersteund. Wanneer collega's op eigen initiatief na het werk iets gaan drinken, is er geen sprake van een arbeidsongeval en draagt de werkgever geen enkele verantwoordelijkheid.

Aansprakelijkheid

Naast de vraag of een incident als arbeidsongeval kwalificeert, speelt ook de aansprakelijkheidskwestie. 

Wanneer de werkgever een drink of receptie organiseert, staat de werknemer onder het gezag van de werkgever. Bij een arbeidsongeval tijdens de activiteit is de werkgever aansprakelijk voor de schade, maar deze wordt gedekt door de arbeidsongevallenverzekering. Wordt er ook schade aan derden berokkend, dan kan de verzekering burgerlijke aansprakelijkheid (BA) tussenkomen.

Bij een ongeval op de weg tussen thuis en de plaats van de receptie is er geen sprake van gezag. De werkgever is dan in principe niet aansprakelijk. Berokkent een werknemer bij een wegongeval schade aan een derde, dan kan die persoon zich niet tegen de werkgever keren. De lichamelijke schade van de werknemer zelf valt doorgaans wel onder de arbeidsongevallenverzekering.

Het wordt complexer wanneer de werknemer een ongeval veroorzaakt onder invloed. Dronkenschap wordt niet automatisch beschouwd als een opzettelijke fout van de werknemer. De werknemer is in principe zelf strafrechtelijk aansprakelijk. Dit neemt echter niet weg dat een rechter kan oordelen dat de werkgever nalatig is geweest omdat hij onvoldoende voorzorgen heeft genomen om het ongeval te voorkomen. Het alcohol- en drugsbeleid in het kader van cao nr. 100 speelt hier een rol: een degelijk preventiebeleid kan aantonen dat de werkgever zijn zorgplicht heeft nageleefd. Bij gebreke daaraan kan de onderneming burgerrechtelijk aansprakelijk worden gesteld om mee op te draaien voor de schade. De werknemer blijft steeds zelf aansprakelijk voor de schade bij een zware fout, bedrog of een herhaaldelijk voorkomende lichte fout.
De verantwoordelijkheid en de tussenkomst van verzekeringen verschillen dus naargelang de concrete omstandigheden. Organiseer je een personeelsactiviteit, verwittig dan vooraf de arbeidsongevallenverzekeraar. Bij twijfel over een specifieke situatie contacteer je best de verzekeringsadviseur. 

Onderstaande tabel geeft een handig overzicht van de meest voorkomende situaties.

Meer informatie over de regels rond arbeidsongevallen vind je terug in afdeling 10.IV en 50 van de sociale gids op Trefzeker.