Een arbeidsongeval in de publieke sector

Wettelijke basis 

De algemene regel voor de vergoeding van arbeidsongevallen is te vinden in de arbeidsongevallenwet van 10 april 1971 die van toepassing is op de privésector. 

In de publieke sector gold lange tijd de basisregel van de statutaire tewerkstelling als enige en beste vorm van tewerkstelling. Dit had voor gevolg dat er andere regels voor de vergoeding van arbeidsongevallen in de publieke sector werden vastgelegd in de wet van 3 juli 1967 betreffende de preventie van of de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor ongevallen op de weg naar en van het werk en voor beroepsziekten in de overheidssector. 

De wet van 1967 is slechts een kaderwet; de concrete toepassing ervan wordt geregeld door een aantal koninklijke besluiten die op een indrukwekkend aantal categorieën van personeelsleden van de publieke sector van toepassing zijn, onafhankelijk of zij in statutair of contractueel dienstverband werken. 

Zo is er het koninklijk besluit van 24 januari 1969 dat de wet van 3 juli 1967 van toepassing verklaart op personeelsleden van federale en gefederaliseerde besturen; het koninklijk besluit van 13 juli 1970 voegt aan het toepassingsgebied van de wet van 3 juli 1967 de personeelsleden toe van de lokale en provinciale besturen. Deze beide koninklijke besluiten werden in het koninklijk besluit van 9 april 2024 gestroomlijnd. 

Het begrip “arbeidsongeval”

Het begrip arbeidsongeval in de publieke sector vertoont veel gelijkenissen met dit in de privésector. In de wet van 3 juli 1967 wordt het omschreven als “het ongeval dat zich tijdens en door de uitoefening van het ambt heeft voorgedaan en dat een letsel veroorzaakt”. Voor de publieke sector werd nog in een bijzondere uitbreiding van het begrip arbeidsongeval voorzien, namelijk het arbeidsongeval dat veroorzaakt is door een derde naar aanleiding van een handeling dat door het personeelslid tijdens de uitoefening van zijn dienst werd verricht en waarmee men bescherming beoogt tegen gewelddaden waarvan vergelding de beweegreden is. 

Omwille van de rechtspositie van het overheidspersoneel zijn er ook belangrijke verschillen wat betreft de procedureregels, het bedrag van de vergoeding en de modaliteiten. In de overheidssector is het de tewerkstellende overheid zelf die wordt aangesproken, terwijl in de privésector het de arbeidsongevallenverzekeraar is die het aanspreekpunt is van het slachtoffer. In de privésector is het de raadgevend arts van de arbeidsongevallenverzekeraar, dus van de schuldenaar zelf, die een percentage zal voorstellen terwijl in de overheidssector Medex, een onafhankelijk overheidsinstantie, de graad van blijvende arbeidsongeschiktheid zal vaststellen. 

De gevolgen van de beslissingen van Medex voor het lokale bestuur

In de afhandeling van de gevolgen van een arbeidsongeval speelt Medex dus een belangrijke rol. Na een medische expertise beslist Medex onder meer over de consolidatiedatum van de opgelopen letsels en het percentage van de blijvende arbeidsongeschiktheid. 

In de rechtspraak woedt reeds lang de discussie of de beslissing van Medex waarbij het percentage van blijvende arbeidsongeschiktheid wordt bepaald door de werkgever – lokale overheid kan worden betwist. In 2000 oordeelde het Hof van Cassatie dat de werkgever-lokale overheid de beslissingen van zijn eigen medische dienst niet kan betwisten en aldus het vastgestelde percentage alleen kon verhogen. Het Hof baseert zich op artikel 9 van het hierboven vermeld koninklijk besluit van 13 juli 1970 om te stellen dat dat de beslissing van de medische dienst om een blijvende invaliditeit toe te kennen bindend is voor het betrokken lokale bestuur. Het betrokken bestuur zou het toegekende percentage alleen kunnen verhogen.

Wat kan de rechter doen?

In het geval dat de overheid-werkgever en het personeelslid geen akkoord bereiken en de beslissing van Medex blijft betwisten zal de zaak moeten worden beslecht door de arbeidsrechtbank.

In de rechtspraak wordt een gelijkaardige discussie gevoerd of de mogelijkheid om een vermindering van het vastgestelde percentage te bekomen evenmin mogelijk is in het kader van een gerechtelijke procedure. Sommige beslissingen volgden de redenering dat ook de rechter gebonden is door de beslissing van Medex en het vastgestelde percentage dus alleen kan vermeerderen. Een arrest van het Hof van Beroep te Bergen van 2020 kende aan de rechter echter niet alleen de rechtsmacht toe om de beslissing van Medex te vernietigen maar ook om zijn eigen beoordeling in de plaats te stellen, dus ook een verminderingen van het vastgestelde percentage arbeidsongeschiktheid.

Het Arbeidshof te Brussel heeft in haar arrest van 6 januari 2025 bevestigd dat er geen grens kan worden gesteld aan de rechtsmacht van de rechter, die over alle vorderingen tot herstel van de schade die het gevolg zijn van arbeidsongevallen kan oordelen met inbegrip van alle betwistingen betreffende de vaststelling van het percentage blijvende arbeidsongeschiktheid. 

Besluit

In hoeverre een beslissing van Medex waarbij het percentage van blijvende arbeidsongeschiktheid wordt vastgelegd bindend is voor de overheid – werkgever en voor de rechter die moet oordelen over de betwistingen die eruit voortvloeien, blijft onbeslist want afhankelijk van wisselende beslissingen in de rechtspraak. 

Het bestaan van een afzonderlijke regeling voor arbeidsongevallen in de publieke sector, die tot stand is gekomen in een tijd waarin de statutaire tewerkstelling nog de regel was, kan in vraag worden gesteld. Misschien is het tijd om deze afzonderlijke regeling te herzien in een tijd waarin de contractuele tewerkstelling meer en meer de regel wordt. De wetgever kan in het streven naar een meer flexibele regeling van de arbeidsverhoudingen in de publieke sector de materie van de arbeidsongevallen best meteen meenemen. 

Of dus een afzonderlijke regeling voor arbeidsongevallen voor de privésector en de publieke sector moet behouden blijven, zal, gelet op het toenemende aantal contractuele tewerkstellingen, voorwerp moeten zijn van wetgevend werk en sociaal overleg.